Dekoloniale Herdenking Indonesië-Nederland

16 augustus 2024

Door: Yulia Pattopang

Een erkenning zonder juridische gevolgen. Het is alsof er een deur op een kier werd gezet, maar niet wijd genoeg om echt door te stappen.

Wat als er wel iets juridisch veranderde? Zou Nederland dan daadwerkelijk tegemoetkoming moeten bieden aan alle nazaten van de slachtoffers van meer dan driehonderd jaar kolonialisme? Wat zou het betekenen / voor de 365 duizend mensen / die naar Nederland zijn gekomen / omdat zij zich in Indonesië niet meer veilig voelden?

Wat als!

Het is een complexe kwestie.

Zelfs in 2024 blijft Nederland worstelen met de last van het verleden, bang om verantwoordelijkheid te moeten nemen voor oorlogshandelingen in een land dat toen al vier jaar onafhankelijk was.

Erkenning.

Wat betekent dat eigenlijk? Voor mij is erkenning de eerste stap naar waardering.

Een waardering die tot nu toe ontbrak, of in ieder geval niet gelijk was.

Door te erkennen, maken we problemen en conflicten kleiner. We vergroten de bereidheid om samen naar oplossingen te zoeken. Is het niet beter om, in plaats van een bepaalde groep het label van dader of slachtoffer op te plakken, hand in hand samen te werken aan een betere toekomst?

In een tijd als deze / lijkt erkenning als teken van GELIJKE waardering / soms bijna te veel gevraagd. 

Ik herinner me een verhaal dat iemand, lang geleden, ooit met me deelde:

Het gaat over een moeder. Zij zat in een interneringskamp en moest afscheid nemen van haar zonen omdat zij ouder waren dan tien jaar.

De jongens werden naar een mannenkamp gestuurd, en na de oorlog zag ze slechts één van hen terug.

De pijn en het verlies waren ondraaglijk. 

Het is moeilijk, misschien zelfs onmogelijk, om je echt voor te stellen wat zij en zoveel anderen hebben doorstaan. Maar de pijn, als moeder zijnde, DE PIJN, die voel ik wel. Ik erken en waardeer haar pijn en verlies. Dat mag sowieso niet worden vergeten.

En zo / zijn er duizenden andere verhalen, duizenden misschien miljoenen ongehoorde verhalen van de lokale bevolking die al generaties lang in verzet ging en nooit erkenning kreeg in hun eigen land.

Denk aan al die verhalen: bijvoorbeeld van alleenstaande moeders die buiten de kampen alleen moesten overleven, wiens mannen zijn opgepakt door de Japanse soldaten. Denk aan hun!  Al die moeders met veel kinderen, die alleen haar kinderen moesten grootbrachten in oorlogstijd en zich constant zorgen maakten dat hun tienerdochters door de Japanse bezetters zouden worden meegenomen en “troostmeisjes” worden. 

Haar angst, haar onzekerheid. Elke seconde.

Een van die moeders was mijn oma.

Wanneer zullen deze verhalen van de mensen die meer dan driehonderd jaar gekoloniseerd zijn, eindelijk gewaardeerd worden?

Maar zoals het doel van deze herdenking luidt: de ene pijn hoeft niet te worden ontkend om de andere te erkennen.

Erkenning betekent voor mij dat de verhalen alle gemarginaliseerde groepen uit de archipel belangrijk zijn.

Dat we OOK gehoord worden.

Erkenning betekent dat mijn grootvader, die werd vermoord door de Japanse bezetters, niet voor niets is gestorven.

Het betekent dat de gezichten van zoveel naamloze voorouders nu een plek krijgen, al is het alleen in onze eigen belevingswereld.

Het betekent dat er respect is voor verschillende vormen van pijn, ervaring, en herinnering, en dat we samen vooruit kunnen kijken.

Ik kan natuurlijk niet voor iedereen van de diaspora spreken, maar bijna 80 jaar later hebben veel Indonesiërs geen behoefte meer om excuses te horen. We hebben onze weg vooruit gevonden, maar dat betekent niet dat we de excuses niet willen horen. De bewustwording van onze gezamenlijke geschiedenis groeit, zowel in Nederland als in Indonesië. We staan open om te luisteren naar de verhalen van andere gemeenschappen met koloniale wortels, om te begrijpen, te voelen, en te leren. Maar schuldigen aanwijzen? Dat is niet nodig. Dat brengt ons nergens.

Dames en heren,

Vandaag staan we hier samen om te herdenken. We herdenken de verschrikkingen die hebben plaatsgevonden in Nederlands-Indië/Indonesië, en alles wat daarmee verband houdt: de koloniale tijd, de Japanse bezetting in de Tweede Wereldoorlog, de kolonisatie- en herbezettingsoorlog door Nederland, de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog en de periode daarna.

Laten we daarom samen, met respect voor elkaars verhalen en ervaringen, vooruitkijken en bouwen aan een toekomst waarin we allemaal gehoord worden.